Dla potrzeb opracowania planu działań Szkoły Promującej Zdrowie oraz ewaluacji programu wychowawczo – profilaktycznego szkoły, w listopadzie 2019 w klasach IV – VIII w Szkole Podstawowej nr 79 w Gdańsku przeprowadzono badanie, którego celem było poznanie samopoczucia uczniów w szkole i poza nią, pozyskanie informacji czy życie i klimat szkoły ma wpływ na ich zdrowie psychiczne oraz jak uczniowie radzą sobie z sytuacjami stresowymi, z problemami osobistymi i szkolnymi. Na wybór zadania priorytetowego, oprócz przeprowadzonych ankiet, miały również wpływ obserwacja uczniów, informacje zwrotne nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz podjęte interwencje psychologiczne.

Metoda badawcza zastosowana w badaniu to ankieta w formie papierowego kwestionariusza przekazana do samodzielnego wypełnienia respondentowi. Ankieta była jednorazowa. Stosowane pytania to pytania zamknięte (jednokrotnego oraz wielokrotnego wyboru) oraz pytania otwarte.

Badania ankietowe przeprowadzono w dwóch grupach wiekowych, klasy IV – V i klasy VI - VIII. Część pytań (dotyczących głównie samopoczucia uczniów w szkole, ich relacji z nauczycielami i rówieśnikami) występowało w obydwu grupach wiekowych.

W grupie klas starszych ankietę rozszerzyliśmy o bardziej szczegółowe pytania dotyczące stresu, radzenia sobie z nim, a także o pytania dotyczące samooceny uczniów, ich poczucia własnej wartości oraz tego, jak siebie postrzegają. Grupa klas starszych to uczniowie w okresie adolescencji, okresie bardzo trudnym dla nich. Oprócz przemian w wyglądzie fizycznym zachodzi wiele zmian w funkcjonowaniu ich psychiki, postrzeganiu otaczającej rzeczywistości, postrzeganiu siebie, zachowaniu w szkole i w domu.

W ankiecie wzięło udział 346 respondentów tj. prawie 88% uczniów klas IV – VIII.

131 uczniów klas IV – V – 91,6% (55 – dziewczynek – 87%, 76 – chłopców – 95%)

215 uczniów klas VI – VIII - 86% (114 – dziewcząt – 91%, 101 – chłopców – 80%)

Oto ogólne wnioski z przeprowadzonej ankiety:

Samopoczucie wśród uczniów naszej szkoły zdecydowanie częściej wiąże się z oceną pozytywną niż negatywną. Według udzielonych odpowiedzi jest tak zarówno w klasach IV-V, jak i VI-VIII. Jak wynika z deklaracji, zdecydowana większość uczniów czuje się w szkole bezpiecznie, a ponad połowa lubi w szkole przebywać i spędzać czas. Ankietowani są zgodni w swoich opiniach, że okazywane wsparcie i pomoc nauczycieli w rozwiązywaniu problemów uczniów to czynniki mające duży wpływ na pozytywną ocenę samopoczucia ucznia w szkole. Nauczyciele są określani jako mili i pomocni. Odpowiedzi te wskazują, że kadra wzbudza wśród uczniów duże zaufanie. Uczniowie jasno określają czynniki, które sprawiają, że w szkole czują się dobrze. Największe znaczenie zdaje się mieć aspekt społeczny oraz poczucie bezpieczeństwa. Uczniowie w zdecydowanej większości postrzegają szkołę jako miejsce bezpieczne. Bardzo wysoko cenią relacje z innymi, głównie rówieśnikami – m.in. możliwość spotkania się z kolegami i koleżankami, rozmowy, wspólne wyjazdy czy wycieczki. Nie bez znaczenia jest też pozytywna atmosfera związana z życzliwym nastawieniem osób wobec siebie, czy możliwość odpoczynku na przerwach np. na boiskach, a także wspólne posiłki. Większość ankietowanych dostrzega w czynnikach takich, jak dokuczanie czy groźby ze strony kolegów i wynikające z tego kłopoty, agresja słowna i fizyczna, hejt, poranne wstawanie, zmęczenie, złe oceny zagrożenia dla pozytywnego samopoczucia ucznia w szkole. Wielu ankietowanych wymieniło też hałas panujący w czasie przerw – zarówno w klasach IV-V, jak i VI-VIII. Zdecydowana większość uczniów zaznacza, że chciałaby móc podczas przerw odpocząć w ciszy, wskazując jak ważny jest to aspekt. Większość uczniów klas IV-VI ocenia, że bardzo dobrze lub dobrze czuje się w klasie i ocenia, że potrafi poradzić sobie z trudnościami. W sytuacjach stresujących największym wsparciem okazują się być rówieśnicy oraz rodzice. Połowa osób ankietowanych w ostatnim czasie czuła niechęć przed pójściem do szkoły, która wynikała przede wszystkim z odczuwanego zmęczenia i dużej ilości nauki, w tym tej związanej z sprawdzianami. Zdarza się, że uczniowie odczuwają smutek lub mają trudności z zasypianiem. W grupie uczniów klas starszych VI-VIII uczniowie najczęściej radzą sobie ze stresem rozmawiając z bliskimi osobami przede wszystkim rówieśnikami oraz rodziną, ale także poprzez aktywność taką, jak gry na komputerze czy telefonie oraz aktywność fizyczną. Uczniowie są też zgodni, że obciążenie nauką i związany z ocenianiem stres to główne stresory życia szkolnego. Warto zwrócić uwagę, że obciążające elementy życia domowego to najczęściej wysokie wymagania rodziców oraz konflikty rodzinne. Tematyka, którą uczniowie są zainteresowani i o której chcieliby porozmawiać dotyczą głównie ich przyszłości, w szczególności wyboru zawodu, czy dalszej ścieżki edukacji, a także tematy związane z profilaktyką uzależnień, czy rozwiązywaniem konfliktów oraz samoakceptacją. Uczniowie klas VI-VIII oceniają się przeważnie pozytywnie, postrzegają się jako osoby wartościowe i lubią siebie. Jednak trzeba zaznaczyć, że w badaniu około połowa udzieliła też twierdzącej odpowiedzi w pytaniu, czy chcieliby mieć więcej szacunku do siebie. W tej grupie ponad połowa dziewczyn uznała, że postrzega siebie, jako niepotrzebną lub „niewidoczną”. A prawie połowa ankietowanych uważa, że są do niczego.

Wyniki te wskazują jednoznacznie, że obszary, nad którymi należy pracować w przyszłości to przede wszystkim samoocena i poczucie wartości wśród uczniów klas VI-VIII oraz oddziaływania mające na celu zniwelowanie czynników stresowych wskazanych przez ankietowanych w badaniu m.in. obciążenia związanego z nauką i ocenianiem, przemocą rówieśniczą, czy hałasem w szkole podczas przerw. 

Przygotowały: Zespół Szkoły Promującej Zdrowie w SP 79

Psycholog szkolny: Angelika Piechowska

Szczegółowa analiza przeprowadzonych ankiet znajduje się u szkolnego Koordynatora Szkoły Promującej Zdrowie.